Elke keer als ik lees over een onderzoek naar de samenstelling van de micro-organismen, of het nu uit de darmen, huid of vagina komt, vraag ik me af met welke bacteriën ik mijn lichaam deel. Als Peruaanse onderzoekster die in België woont en nu betrokken is bij het Isala-project, vraag ik me ook af wat mijn vaginale microbioomsamenstelling is en die van vrouwen zoals ik: vrouwen met een niet-Belgische etniciteit maar die al meerdere jaren in België wonen. Misschien is ons vaginale microbioom in de loop van de tijd veranderd en lijkt het op vrouwen met Belgische etniciteit? Of “verzet” onze etnische achtergrond zich tegen de mogelijke Belgische invloed op het milieu?
Nu vraag je je waarschijnlijk af: wat is etniciteit? Zijn etniciteit en ras hetzelfde? Nja, de antwoorden zijn complex. Terwijl etniciteit verwijst naar culturele kenmerken (bv. taal, accent, religie, sociale gebruiken, voedsel- en voedingsvoorkeuren of beperkingen), verwijst ras naar fysieke kenmerken die een persoon definiëren als lid van een specifieke groep (bv. huid, haar, oogkleur, fysieke bouw) (socioloog Julie Maes, persoonlijke communicatie). Vanuit wetenschappelijk oogpunt kan je individuen niet zomaar classificeren op basis van hun fysieke verschijning, zoals blijkt uit genetische studies waarbij de genetische verschillen binnen individuen van een bepaalde “raciale groep“ groter bleken dan tussen “raciale groepen“1. Vanuit sociaal oogpunt is ras een categorie die historisch is ontstaan door onderdrukking, slavernij en verovering2. Uiteraard willen we ons hier met Isala niet mee linken. Hoewel etniciteit en ras verschillende betekenissen hebben, worden ze meestal door elkaar gebruikt en vinden wij het belangrijk om in onze studies hier rekening mee te houden.
Aan de eerste onderzoeken over de samenstelling van het vaginale microbioom leken vooral witte vrouwen deel te nemen. Deze onderzoeken toonden aan dat het vaginale microbioom vaak werd gedomineerd door lactobacillen. Verdere studies die voornamelijk in de Verenigde Staten werden uitgevoerd onder vrouwen uit verschillende etnische groepen, toonden aan dat vrouwen met verschillende etnische achtergronden een andere gezonde vaginale bacteriële samenstelling vertonen, waarbij lactobacillen niet de meest prominente rol spelen3. Zo bleek dus dat het gezonde vaginale microbioom van vrouwen van Europese afkomst minder divers is (gedomineerd door Lactobacillus-soorten) dan die van Afrikaanse afkomst (niet door Lactobacillus-soorten gedomineerd)4.
Moet een gezonde vagina altijd worden gedomineerd door Lactobacillus-soorten? We hebben meer onderzoek nodig om te begrijpen wat een ‘gezond vaginaal microbioom’ werkelijk betekent. Wat wel al is geweten is dat we tijdens de zwangerschap altijd Lactobacillus-soorten nodig hebben5. Sterker nog, de vaginale microbioomsamenstelling van zwangere vrouwen wordt meestal gedomineerd door Lactobacillus-soorten, maar het wordt minder lactobacillus-dominant tijdens de postpartum, ongeacht de gemeenschapsstructuur tijdens de zwangerschap en onafhankelijk van etniciteit6. Dit maakt de vraag naar de relevantie van de aanwezigheid van lactobacillen nog interessanter.
Waarom is er een verschil tussen etnische groepen?
Op dit moment zijn de antwoorden onduidelijk. Gastheergenetica en omgevingsfactoren zoals voeding en hygiëne gewoontes kunnen bijdragen aan het verschil, maar om de rol van al die factoren te kennen, is er nood aan onderzoek van het vaginale microbioom in veel verschillende etnische achtergronden.
Voor het Isala project wilden we vrouwen uit verschillende etnische groepen betrekken, maar omdat het een citizenscienceproject is, wisten we niet zeker of we ze voldoende konden bereiken. Deze onzekerheden komen vaak voor in onderzoek en verschillende factoren spelen een rol bij burgerparticipatie7.
Interessant genoeg identificeert op basis van de vragenlijsten bijna 11% van de deelnemers zich met een andere cultuur of meerderen dan de Belgische. Bovendien, omvat ons project, qua nationaliteit, vrouwen uit 99 verschillende landen!
Op deze manier dragen de deelneemsters van Isala bij aan het ontwarren van de effecten van socio-demografische, gedrags-, omgevings- en genetische factoren op de samenstelling van het vaginale microbioom.
We kijken ernaar uit om in de toekomst het vaginale microbioom bij meer diverse groepen in België te onderzoeken alsook het taboe en de communicatie hierrond. Verder willen we ook in andere landen een samenwerking met partnerinstellingen opstellen om zo hopelijk een nieuw Isala-achtig project in een multi-etnisch land als Peru op te starten, so fingers crossed!
Een dikke merci aan Lore van Praag en Julie Maes voor hun hulp bij het verifiëren van de concepten rond etniciteit en ras.
Referenties
- Rosenberg NA, Pritchard JK, Weber JL, et al. Genetic structure of human populations. Science 2002; 298:2381-5
- https://genderedinnovations.stanford.edu/terms/race.html
- Ravel, J., P. Gajer, Z. Abdo, G. M. Schneider, S. S. K. Koenig, S. L. McCulle, S. Karlebach, R. Gorle, J. Russell, C. O. Tacket, R. M. Brotman, C. C. Davis, K. Ault, L. Peralta and L. J. Forney (2011). Vaginal microbiome of reproductive-age women. Proceedings of the National Academy of Sciences 108 (Supplement 1): 4680-4687
- Serrano MG, Parikh HI, Brooks JP, et al. Racioethnic diversity in the dynamics of the vaginal microbiome during pregnancy. Nat Med. 2019;25(6):1001-1011.
- Romero, R., Hassan, S.S., Gajer, P. et al. The composition and stability of the vaginal microbiota of normal pregnant women is different from that of non-pregnant women. Microbiome 2, 4 (2014). https://doi.org/10.1186/2049-2618-2-4
- MacIntyre, D., Chandiramani, M., Lee, Y. et al. The vaginal microbiome during pregnancy and the postpartum period in a European population. Sci Rep 5, 8988 (2015).
- Redwood, S., & Gill, P. S. (2013). Under-representation of minority ethnic groups in research–call for action. The British journal of general practice: the journal of the Royal College of General Practitioners, 63(612), 342–343.