Als jonge vrouw heb ik het gevoel dat ik veel verantwoordelijkheid draag in het voorkomen van een zwangerschap. Ik neem dagelijks een anticonceptiepil, terwijl mijn vriend helemaal niets moet doen om een ongewenste zwangerschap te voorkomen. Daarom heb ik het gevoel dat ik een enorm grote verantwoordelijkheid draag: als ik mijn pil niet goed neem, is het mijn schuld dat ik ongewenst zwanger ben. En zo lijkt mijn partner zijn verantwoordelijkheid in anticonceptie helemaal te ontlopen. In mijn directe omgeving en op sociale media-kanalen werd dat gevoel bevestigd door lotgenoten. Ik stelde mezelf daarom luidop de vraag waarom vrouwen het gevoel hebben dat zij meer verantwoordelijkheid (moeten) dragen in anticonceptie.
We vroegen het aan jullie! Jawel, de Isala-community!
Jullie, de Isala-community, reageerden op de volgende vraag: “Voel jij je uitsluitend verantwoordelijk voor het behoeden van een zwangerschap of deel je deze verantwoordelijkheid met je mannelijke partner?” Ongeveer 38% (of 113) van de 353 vrouwen die op onze poll reageerde, voelde zich inderdaad alleen in het voorkomen van een zwangerschap en voelde zich er dus volledig verantwoordelijk voor.
De belangrijkste reden hiervoor, mijn tweede vraag aan jullie, bleek een tekort aan alternatieven: hormonale anticonceptie is voor jullie het enige betrouwbare voorbehoedsmiddel, zolang je een kinderwens hebt. Op de tweede plaats, gaf de Isala-community ook aan dat ze eigenlijk gewoon de pil werd voorgeschreven, zonder informatie over mogelijke alternatieven. Het lijkt er dus op dat dit een werkpunt is in onze maatschappij. Als derde belangrijkste argument gaven jullie aan dat hormonale anticonceptie, zoals de pil, ook gewoon makkelijk is: je kan je menstruatie beter reguleren, je hebt minder last van menstruatiepijnen enzovoort.
Ongeveer 38% (of 113) van de 353 vrouwen die op onze poll reageerde, voelde zich inderdaad alleen in het voorkomen van een zwangerschap en voelde zich er dus volledig verantwoordelijk voor.
Waarom willen sommigen dan toch af van die hormonale anticonceptie?
Het draait hier niet alleen rond een gevoel van (te) veel verantwoordelijkheid (moeten) dragen. Het gebruik van hormonale anticonceptie is niet zonder risico: de bijsluiter van de combinatiepil die ik gebruik telt maar liefst 16 A4-pagina’s aan informatie, waarvan enkele ook over de risico’s en neveneffecten die komen kijken bij het gebruik van de pil. De neveneffecten zijn onder andere verhoogd risico’s voor migraine, borstkanker, eierstokkanker, eileiderkanker en cardiovasculaire aandoeningen zoals een trombose of een hartinfarct. En dat is nog niet eens alles. Veel vrouwen ervaren ook psychologische klachten die gepaard gaan met hormonale anticonceptie. Ze getuigen vaak over een intensifiëring of juist afvlakking van hun emoties, waardoor ze ook het gevoel hebben dat hun persoonlijkheid geheel veranderd is door het nemen van de pil. Ze kan bovendien leiden tot depressie (dat op zijn beurt in zeldzame gevallen kan leiden tot zelfmoordneigingen).
En dat is niet vreemd, zegt dr. Sarah Hill, doctor in de Psychologie en auteur van Je brein aan de pil: hoe de pil alles verandert: de hormonen in anticonceptie zorgen ervoor dat je een ander hormoon, namelijk cortisol, in mindere mate aanmaakt. Cortisol zorgt ervoor dat je goed kan omgaan met emotionele situaties en stress. Wanneer dit hormoon dus wegvalt door het gebruik van hormonale anticonceptie, is het ook niet vreemd dat je anders reageert op bepaalde (emotionele) situaties. Bovendien hebben je hormonen veel te zeggen over je gedrag, en dus ook over hoe je je eigen gedrag en persoonlijkheid evalueert. Zo bepalen onze hormonen vaak op wie we vallen, welk humeur we hebben enzovoort. Als daar iets verandert, veranderen wij dus ook. Dat legt ze uitgebreid uit in haar Tedtalk in Wenen.
Anticonceptie voor mannen: hoezo bestaat het al?
In India wordt er geïnvesteerd in mannelijke en niet-hormonale anticonceptie die ook nog eens makkelijk omkeerbaar is (want dat heb je natuurlijk niet als je je als man of als vrouw laat steriliseren). Deze anticonceptie heet Vasalgel en is een gel die in de zaadleiders wordt gespoten om spermacellen tegen te houden. De grote farmaceutische bedrijven lijken hier echter niet op te wachten: een langdurig en makkelijk omkeerbaar voorbehoedsmiddel zou hen té veel kapitaal doen verliezen. Het lijkt er dus op dat een mogelijk wondermiddeltje wordt tegengehouden door de farmaceutische sector. En dat is natuurlijk jammer, want dit middel zou heel wat vrouwen kunnen helpen.
Zolang we (ongeduldig) wachten op innovatie – of zolang je als vrouw zelf anticonceptie wil gebruiken – zijn er wel andere mogelijkheden om de last op je schouders te verlichten. Zo kan je de verantwoordelijkheid delen: als mannelijke partner hoef je niet noodzakelijk anticonceptie in te nemen om ook verantwoordelijkheid te dragen. Je kan je partner bijvoorbeeld emotioneel en financieel steunen. Zo kan je haar bijvoorbeeld herinneren aan het nemen of het vernieuwen van de anticonceptie.
Een tweede manier om vrouwen te steunen in hun anticonceptie, is maatschappelijk. Uit onze vraag aan jullie bleek bijvoorbeeld dat er te weinig wordt gesproken over alternatieven voor hormonale anticonceptie. Of misschien moeten we er alvast naar streven om anticonceptie goedkoper of zelfs gratis te maken?
De belangrijkste bevinding uit het onderzoek vertelt ons dat vrouwen zich eerder gedwongen voelen om verantwoordelijkheid op te nemen wat betreft anticonceptie, omdat er een gebrek is aan alternatieven. Omdat het condoom bovendien minder betrouwbaar blijkt te zijn als anticonceptiemiddel, (maar natuurlijk wel de nummer 1 blijft om soa’s tegen te gaan!) en omdat mannen en vrouwen het niet altijd een fijn voorbehoedsmiddel vinden, wordt het belangrijkste alternatief al snel verworpen. Op die manier voelen vrouwen zich rechtstreeks of onrechtstreeks gedwongen om de verantwoordelijkheid in dit onderwerp te dragen. Bij deze dus een oproep om meer over deze gevoelens met je partner te praten (want deze blijken er ook uit het onderzoek zeker voor open te staan)!
Wie ben ik?
Ik ben Margo Suykerbuyk. Vorig jaar kreeg ik mijn diploma als bachelor in de filosofie. Mijn drang om de wereld te verbeteren, zorgde ervoor dat ik voor het onderwerp ‘anticonceptie’ in mijn eindwerk koos. Overal ter wereld worden vrouwen namelijk nog steeds anders behandeld dan mannen. Met dit eindwerk wil ik bespreken hoe dat gebeurt en hoe we daar verandering in kunnen brengen. Dat doe ik specifiek over verantwoordelijkheid in anticonceptie. Nu kan ik ook dankzij Isala een breder publiek bereiken en zo hopelijk de wereld mee een stukje mooier maken.