Het uitstrijkje, gebruikt voor screening op baarmoederhalskanker, is uitgevonden door een man, wie had dat gedacht? Baarmoederhalskanker is wereldwijd een dodelijke vorm van kanker en de meeste gevallen worden veroorzaakt door infectie met bepaalde soorten van het humaan papillomavirus (HPV). Gelukkig bestaat er een effectief en veilig vaccin tegen HPV dat kan helpen om het aantal infecties terug te dringen. Ondanks dit vaccin wordt HPV nog steeds overgedragen en ontwikkelt baarmoederhalskanker zich helaas nog steeds, zoals je kan lezen in Leila’s Isala blog. Al meer dan 100 jaar wordt het uitstrijkje gebruikt om abnormale baarmoederhalscellen op te sporen, maar er is een nieuwe opsporingsmethode beschikbaar. Lees snel verder voor meer informatie!
Hoe sporen we baarmoederhalskanker op?
Baarmoederhalskanker is de op drie na meest voorkomende vorm van kanker bij mensen met een baarmoederhals en vroegtijdige opsporing is de sleutel tot behandeling. De meeste mensen met een baarmoederhals hebben wel gehoord van het uitstrijkje. Dat is een methode om te screenen op baarmoederhalskanker. Het uitstrijkje wordt al bijna 100 jaar gebruikt en werd uitgevonden door George Papanicolaou, een Griekse arts. Hij werd bijgestaan door zijn vrouw Andromache, die een goed laboratoriumtechnicus was en veel stalen gaf om te testen. Bij het uitstrijkje worden cellen van de baarmoederhals geschraapt en onder de microscoop bekeken om te zoeken naar abnormale cellen die op baarmoederhalskanker kunnen wijzen. De stalen worden verzameld in een medische praktijk door een arts of verpleegkundige, van zodra iemand 25 jaar of ouder is, en gebeurt elke 3 jaar in België als de resultaten normaal zijn. Deze richtlijnen variëren per land en kunnen veranderen naarmate er meer onderzoek wordt gedaan om de effectiviteit van deze test te verbeteren. Om zo’n staal te kunnen nemen, worden de vaginawanden eerst van elkaar gescheiden met een speculum (zie afbeelding) waarna cellen van de baarmoederhals (het stukje dat je baarmoeder met je vagina verbindt) worden verzameld. Deze methode is vrij arbeidsintensief, vereist deskundige technici om de stalen te onderzoeken, is gevoelig voor vals positieve resultaten (en vals negatieve) en is bovenal behoorlijk invasief!
Een zelftest als alternatieve screeningmethode?
Als alternatief voor het uitstrijkje besloten sommige wetenschappers hun blik te verruimen voor de screening op baarmoederhalskanker. Volgens hen moeten we in plaats van te zoeken naar abnormale cellen, zoeken naar de aanwezigheid van HPV en als dat wordt ontdekt, kan er een vervolgonderzoek plaatsvinden. Dit soort testen is zeer effectief en net zo nauwkeurig als uitstrijkjes of zelfs effectiever. Interessant bij dit type test is dat het zelf gedaan kan worden door de persoon die gescreend wordt, ook wel bekend als een zelftest of self-sampling. Als je ons Isala team kent, weet je waarschijnlijk al dat we grote fans zijn van self-sampling! Dit betekent immers dat stalen kunnen worden verzameld in de privacy van je eigen huis en vertrouwde omstandigheden. Zo’n zelftest is handiger, minder invasief en zorgt voor een betere ‘trauma-geïnformeerde gezondheidszorg’. Mogelijks is dit een nieuwe term die een woordje uitleg vraagt. Trauma-geïnformeerde zorg is een benadering van de gezondheidszorg die ernaar streeft elke patiënt te behandelen met laagdrempelige en inclusieve handelingen, waarbij rekening wordt gehouden met vroegere trauma’s die van belang kunnen zijn bij het ontvangen van gezondheidszorg, zoals seksueel, fysiek of emotioneel misbruik. Het ondergaan van een onderzoek door een arts, zoals een uitstrijkje, kan mogelijk traumatiserend of re-traumatiserend zijn voor individuen. Mensen zelf de controle laten nemen over hun testen is een goede manier om deze trauma-geïnformeerde gezondheidszorg te bieden. Baarmoederhals zelftesten worden momenteel in verschillende landen over de hele wereld ingevoerd, waaronder in Canada, mijn thuisland! De provincie waar ik vandaan kom heeft aangekondigd dat uitstrijkjes niet langer de standaard zullen zijn en dat in plaats daarvan baarmoederhals zelftesten zullen worden ingevoerd voor mensen tussen 25 en 69 jaar. Hoewel ik deze nieuwe manier van testen daar zelf niet zal kunnen gebruiken nu ik in België ben, ben ik wel heel blij voor mijn mede-Canadezen die dat wel kunnen!
Zo, nu ik jullie enthousiast heb gemaakt over baarmoederhals zelftesten, heb ik toch ook ietsje minder goed nieuws… Helaas heeft België dit systeem nog niet ingevoerd vanaf begin 2024. Baarmoederhalstesten worden gedaan voor mensen van 30 jaar en ouder, maar dit gebeurt aan de hand van stalen die zijn verzameld door een arts. Bij mensen jonger dan 30 worden nog steeds uitstrijkjes gemaakt, ook door een arts. Gelukkig zijn er in België klinische wetenschappers die wel de optie van zelftesten en de doeltreffendheid ervan onderzoeken. Een van hen is Professor Veronique Verhoeven, die je misschien nog kent als verantwoordelijke arts van het Isala project. Zij publiceerde in 2022 een artikel waaruit bleek dat HPV-swabs die mensen in Ecuador zelf afnamen net zo nauwkeurig waren als die afgenomen door een arts. Nu steeds meer landen dit soort testen invoeren, hoop ik dat België een soortgelijk beleid zal aannemen zodat de inwoners gezondheidszorg meer in eigen handen kunnen nemen!
Wie ben ik?
Hallo! Mijn naam is Brianne. Ik verhuisde begin 2024 naar België om mijn nieuwste avontuur te starten, een doctoraat. Ik ben geboren en getogen aan de westkust van Canada en ben heel enthousiast om België beter te leren kennen. Ik zal samenwerken met en ondersteuning bieden aan het Isala team, hoewel mijn eigenlijke doctoraatsonderzoek in het labo van Professor Sarah Lebeer zal focussen op het microbioom van aardbeiplanten. Ik ben enorm geïnteresseerd in wetenschapscommunicatie én reproductieve en seksuele gezondheid van vrouwen. Een ideale match met Isala, toch? In Canada deed ik vrijwilligerswerk in een laagdrempelige, oordeel-vrije kliniek voor seksuele en reproductieve gezondheidszorg die veel goed werk levert voor de gemeenschap. Ik heb echt genoten van mijn tijd daar en heb er veel geleerd! Toen ik mijn volgende stap in het leven aan het uitzoeken was, kwam ik een wetenschappelijk artikel van Professor Sarah Lebeer en anderen tegen, over Lactobacillus iners, een unieke vaginale bewoner, en ik was meteen verkocht! Ik wou me graag aansluiten bij deze onderzoeksgroep en meer leren over de bacteriën om ons heen (en in ons). En kijk nu!