Kan het microbioom onderzoek naar seksueel geweld bijstaan?

Neen is neen

Bijna 13 verkrachtingsaangiftes per dag werden in 2019 in België geregistreerd. Jups, dat heb je goed gelezen, meer dan een dozijn!! Of kortweg 4.664 verkrachtingen in slechts 1 jaar! Erger nog, dit is nog maar het topje van de ijsberg, want experten zijn het erover eens dat we daarbovenop te maken hebben met een zogenaamd dark number. Dat wil zeggen dat dit aantal meldingen slechts 10% is van het totaal aantal feitelijke incidenten. En als je zou denken dat het een ver-van-je-bed-show is dan zal je schrikken als je leest dat een studie door mensenrechtenorganisatie Amnesty International aantoont dat 1 op 5 vrouwen in België zegt ooit verkracht te zijn geweest. Daar word ik toch even stil van…

Breek de stilte rond seksueel geweld

We ervaren een stijging van gerapporteerde incidenten van 25% over de laatste 10 jaar. Wil dit dan zeggen dat er meer verkrachtingen zijn? Of dat ze meer gerapporteerd worden? Experten zeggen dat het een samenspel is van zowel betere opvang als een dalend stigma door de #MeToo-beweging.

We must send a message across the world that there is no disgrace in being a survivor of sexual violence.

The shame is on the aggressor.

Angelina Jolie

Een ander aspect dat hier een bijdrage aan heeft geleverd is het opzetten van drie Zorgcentra na Seksueel Geweld in Gent, Luik en Brussel. Deze centra hebben sinds 2017 meer dan 2514 slachtoffers opgevangen en verder geholpen. Hier kunnen slachtoffers ten alle tijden terecht voor medische, psychologische en sociale zorg. Verder zijn de slachtoffers hier ook vrij om een forensisch onderzoek te laten uitvoeren en een klacht neer te leggen. Momenteel worden er nog drie extra Zorgcentra opgezet in Antwerpen, Leuven en Charleroi en in juni 2020 werd de uitbreiding naar 10 centra door de ministerraad goedgekeurd!

Maar om het dark number van hierboven echt de kop in te drukken, is een multidisciplinaire aanpak broodnodig. Eén doel van deze centra is om in een snelle en uitgebreide opvang voor de slachtoffers te voorzien. Zo krijgen de slachtoffers de best mogelijk hulp én verhoogt de kans om de dader te pakken. Voor dat laatste is het forensisch onderzoek enorm belangrijk. En hier wil Isala een bijdrage aan leveren.

Hoe kan het microbioom helpen bij een seksueel geweld zaak?

Ondanks het afnemende stigma en het aantal slachtoffers dat naar voren komt, blijft seksueel geweld enorm moeilijk te vervolgen. De beweging die we waarnemen vanuit maatschappelijk oogpunt, heeft op strafrechtelijk niveau niet plaatsgevonden. De wetten rond aanranding zijn nog steeds erg verouderd, niet uniform en blijven sterk afhankelijk van het land (lees er hier meer over). Amnesty International klaagt aan dat meer dan helft van de verkrachtingen (53%) tussen 2010 en 2017 niet vervolgd zijn en dat minder dan 5% van de verkrachtingszaken in een effectieve veroordeling resulteren… erg povere resultaten en demotiverend voor de slachtoffers.

Eén belangrijke reden hiervoor is het gebrek aan bewijsmateriaal. Zo kan in een geval waarin fysiek contact al dan niet heeft plaatsgevonden of een verdachte toegeeft contact te hebben gehad maar beweert toestemming te hebben gehad, een ‘mijn woord tegen de jouwe’ situatie ontstaan. Zelfs in gevallen waar voldoende fysiek bewijs is, komen veel slachtoffers niet onmiddellijk naar voren vanwege het trauma en het toch aanhoudende stigma rond seksueel geweld. Zo daalt vaak de mogelijkheid om het (fysiek) bewijs te gebruiken tegen de tijd dat ze de keuze maken om een (laattijdige) aangifte te doen.

Hoewel het nog in zijn kinderschoenen staat, kunnen microbioomanalyses een aanvulling zijn op de bestaande bewijsvoering van seksueel geweld. Net zoals we een unieke vingerafdruk van menselijk DNA achterlaten, laten we ook een spoor achter van kenmerkende micro-organismen – een microbiële vingerafdruk – op alles en iedereen waarmee we in aanraking komen. Dus in het geval van een aanranding kan de verkrachter mogelijk een unieke microbiële vingerafdruk achterlaten op het slachtoffer en op de plaats delict. Deze kan dan worden gebruikt om onderzoekers meer te vertellen over wat er mogelijk gebeurd is. Verder kan het ook getuigenissen van het slachtoffer of verdachte bijstaan.

In een deelproject van Isala, ‘GeneDoe’ gedoopt, onderzoeken we wat de microbiële vingerafdrukken zijn van verschillende lichaamslocaties. Wat de verschillen zijn en wat de gelijkenissen zijn: hoe meer stalen we kunnen onderzoeken, hoe beter we stalen achteraf kunnen matchen aan de juiste lichaamslocatie. Want variatie is er sowieso tussen individuen en omstandigheden. In gevallen van verkrachting kan het namelijk heel nuttig zijn om eerst de oorsprong van het staal in kwestie (vaginaal, speeksel huid, enz.) te identificeren. Als we bijvoorbeeld een staal hebben met een microbiële samenstelling die heel sterk overeenkomt met onze Isala referentiestalen voor speeksel of de mondholte, is dit een sterke aanwijzing dat het staal in kwestie speeksel is. Idem voor vaginale en huidstalen.

Een belangrijk voordeel is dat microbieel DNA vrij stabiel en robuust is, het kan dus beter tegen een stootje (tijd, temperatuur, …) dan menselijk DNA. Dit geeft het slachtoffer, getraumatiseerd door het seksuele geweld, het voordeel dat laattijdige aangiften toch kans maken op een succesvolle bewijsvoering. Maar meer onderzoeken naar het microbioom, de specificiteit van de technieken en de toepassing ervan in forensisch onderzoek zijn nodig en gelukkig volop aan de gang, ook in België.

Wil je graag op de hoogte gehouden worden over ons onderzoek hierover?
Of wil je graag iets van je hart?
Laat het ons weten via isala@uantwerpen.be

Wat kan je doen als je slachtoffer bent geweest van seksueel geweld? Maar ook als je twijfelt!

Op deze nationale website kan je meer informatie terugvinden over seksueel geweld, wat je kan doen en dat je hier zeker niet alleen door moet. Allemaal met het grootste respect voor jouw privacy:

  • Je kan het noodnummer 106 voor steun dag en nacht anoniem bellen
  • Je kan praten met professionele medewerkers op 1712 (op werkdagen 9u – 17u)
  • Je kan chatten met een medewerker
  • Je kan een afspraak maken met een Zorgcentrum Seksueel Geweld

Op de website van Sensoa vzw vind je meer informatie over grensoverschrijdend gedrag, wat je kan doen en wie je kan contacteren.